این پایان نامه در مورد مسئولیت کیفری پزشکان می باشد که در آن به بررسی مسئولیت کیفری پزشک در قانون مجازات اسلامی جدید می پردازد .برای غنی تر شدن موضوع دیدگاه و نظرات فقها در مورد مسئولیت کیفری پزشک مد نظر قرار گرفته است و با نگاهی با قوانین موضوعه ایران ، بررسی را کامل نموده ایم.

این پایان نامه در 5 فصل سازماندهی شده است که در فصل اول به کللیات خواهی پرداخت. در فصل دوم تعاریف و مباحث عام در دستو کار قرار گرفته است. فصل سوم به بررسی مبانی فقهی مسئولیت پزشکان  می پردازد. فصل چهارم مسئولیت کیفری پزشک در حقوق ایران بصورت کامل تشریح می شود نهایتا در فصل پنجم به نتیجه گیری می پردازیم.

پزشکی حرفه پرخطری است که با جان آدمیان در ارتباط است و حفظ حیات انسانها نیز مهمترین غرض و غایت دانش پزشکی می باشد.نظام های حقوقی،مسئولیت پزشک را در ابعاد مختلف بررسی کرده اند و به راههایی رفته اند؛ برخی آن را از بعد قراردادی بررسی کرده و برخی دیگر مسئولیت پزشک را قهری و تعهد پزشک به درمان را ناشی از حکم قانون و اخلاق می دانند.

با این همه باید دید که در حقوق اسلامی،مسئولیت پزشک از کدام بعد قابل دسترسی است. آیا مسئولیت پزشک قراردادی است یا اینکه پزشک به حکم شرع موظف است بیمار را درمان کند و چنانچه در اثر درمان،خسارتی به بار آید به حکم شرع باید آن را جبران سازد و آیا فقها به طرح و ارائه این گونه مباحث پرداخته اند یا می توان چنین مباحثی را با دیدگاه های آنان منطبق ساخت.

 بررسی مسئولیت پزشک در نظام حقوق اسلام پیشینه چندانی ندارد و فقط می توان با استفاده از آراء پراکنده فقها در میان کتب فقهی چون دیات و قصاص و...احکامی را بدست آورد. این آراء خود به چند دسته و برداشت تقسیم شده و مبنای مسئولیت پزشک را مشخص می سازند. گروهی کثیر که به ضمان پزشک به طور مطلق قائلند و گروهی دیگر با تمسک به دسته ای از ادله مانند قاعده احسان و برائت پزشک را فاقد مسئولیت فرض می نمایند و گروهی دیگر که قائل به تفصیل میان قصور و غیر آن شده اند.

قانون مجازات اسلامی 1392 با تصحیح برخی از مواد قانون مجازات 1375 نظر تعدیل شده ای را ارائه کرده است. این تحقیق ضمن بررسی اقوال فقها مواد قانون مجازات اسلامی و دیگر قوانین مانندقانون آیین دادرسی کیفری و قانون انتظامی پزشکان را مورد شرح و بررسی قرار داده است.

فهرست مطالب

چكيده:    1
مقدمه:    2

فصل اول: كليات تحقيق
1-1- بيان مسأله    5
1-2- اهداف و ضرورت تحقيق    6
1-3- سؤالات تحقيق    6
1-4- فرضيات تحقيق    6
1-5-پیشینه تحقیق7
1-6- روش تحقيق    7

فصل دوم: تعريف اصطلاحات و مباحث عام
2-1- مفهوم مسئوليت    9
2-1-1- انواع مسئوليت    9
2-1-1-1- مسئوليت اخلاقي و مسئوليت قانوني    9
2-1-1-2- مسئوليت قراردادي و مسئوليت خارج از قرارداد    10
2-1-1-3- مسئوليت كيفري و مسئوليت مدني    11
2-2- سابقه تاريخي مسئولیت کیفری پزشک در ايران    13
2-2-1- ايران باستان    13
2-2-2- از پيدايش اسلام تا دوران مشروطيت    15
2-2-3- ايران معاصر    17
2-2-3-1- از انقلاب مشروطيت تا پيروزي انقلاب اسلامي    17
2-2-3-2- از پيروزي انقلاب اسلامي تا زمان حاضر    18

فصل سوم: مبانی فقهی مسئولیت پزشکان
3-1- حالات و فروض مسئولیت پزشکان    21
3-1-1- عقدی یا قهری بودن مسئولیت پزشکان21 
3-1-1-1- تلقی فقها از قهری یا قراردادی بودن مسئولیت پزشکان21
3-1-2- نوع عقد میان طبیب، بیمارستان و بیمار23
3-2- مسئولیت پزشک مباشر24
3-2-1-طبیب جاهل به طبابت25
3-2-2- طبیب حاذق به طبابت27
3-2-2-1- طبیب حاذق مقصر27
3-2-2-1-1-اثبات ضمان طبیب مقصر با استفاده از ادله ضمان اجیر27
3-2-2-1-2-تمسک به قواعد کلی ضمان29
3-2-2-1-2-1-اتلاف29
3-2-2-1-2-2-لاضرر32
3-2-2-1-3-تمسک به قواعد باب دیات32
3-2-2-1-3-1-آسیب بدنی طبیب حاذق مقصر از روی حق یا ناحق33
3-2-2-1-3-2-آسیب بدنی طبیب داخل در کدام یک از اقسام جنایت است33
3-2-2-1-3-3-روایت فاصله35
3-2-2-1-3-3-1-حدیث اول روایت سکونی35
3-2-2-1-3-3-2-حدیث دوم36
3-2-2-2-طبیب حاذق غیر مقصر ( خطاکار)36
3-2-2-2-1-راه اول : تمسک به قواعد باب اجاره36
3-2-2-2-2-راه دوم : تنسک به قواعد کلی ضمان 41
3-2-2-2-3-راه سوم : تمسک به قواعد عام باب دیات44
3-2-2-2-4-راه چهارم : تمسک به روایت فاصله46
3-2-2-2-طبیب حاذق غیر مقصر (خطاکار)46
3-2-3-موانع موجود بر ضمان طبیب حاذق48 
3-2-3-1-مانع اول: اجازة شرعي، قانوني48
3-2-3-2- مانع دوم: قاعدة احسان49
3-2-3-3-مانع سوم: اذن بيمار51
3-2-3-4- مانع چهارم: ضرورت اجتماعي53
3-2-4-ابراء به عنوان مسقط ضمان53
3-2-4-1- ابراء مريض «اسقاط ما لم يجب» 53
3-3- ضمان طبیب غيرمباشر56

فصل چهارم: مسئولیت کیفری پزشکان در حقوق جزایی ایران
4-1- اركان مسئوليت پزشک در اعمال پزشكي61      
4-1-1- فعل مجرمانه يا خطاي پزشكي61
4-1-1-1- بي احتياطي6262
4-1-1-2- بي مبالاتي63
4-1-1-3- عدم مهارت66
4-1-1-4- عدم رعايت نظامات دولتي67
4-1-2- نتيجه مجرمانه69
4-1-3- رابطه سببيّت 70
4-2- سقط جنين76
4-2-1- انواع سقط جنين77
4-2-1-1- سقط جنين جنايي77
4-2-1-2- سقط جنين طبي 77
4-2-1-3- سقط جنين خود به خودي يا مرضي80
4-2-1-4- سقط جنين ضربه اي80
4-2-2- اركان تشكيل دهنده سقط جنين عمدي 80
4-2-2-1- ركن قانوني81
4-2-2-2- ركن مادي82
4-2-2-3- ركن معنوي84
4-2-3- مجازات سقط جنين عمدي84
4-2-3-1- مجازات سقط جنين عمدي از ناحيه افراد عادي84
4-2-3-2- مجازات سقط جنين عمدي از ناحيه شاغلين امور پزشكي85
4-3- افشاء اسرار بيماران    87
4-3-1- ركن قانوني    87
4-3-2- ركن مادي    90
4-3-2-1- شخصيت مرتكب    90
4-3-2-2- وجود سر يا راز    90
4-3-2-3- افشاء نمودن سر    90
4-3-3- ركن معنوي    91
4-3-4- مجازات افشاء اسرار    91
4-4- صدور گواهي نامه خلاف واقع    92
4-4-1- عنصر قانوني    92
4-4-2- ركن مادي    93
4-4-2-1- شخصيت مرتكب    93
4-4-2-2- خلاف واقع بودن گواهي صادره    94
4-4-3- ركن معنوي    95
4-4-4- مجازات صدور گواهي نامه خلاف واقع    95
4-5- دخالت غيرمجاز در امور پزشكي    96
4-5-1- ركن قانوني    96
4-5-2- ركن مادي    97
4-5-2-1- شخصيت مرتكب    98
4-5-2-2- فعل مرتكب    99
4-5-2-3- ركن معنوي    100
4-5-2-4- مجازات دخالت غيرمجاز در امور پزشكي    100
4-6- اغفال بيماران    101
4-6-1- ركن قانوني    101
4-6-2- ركن مادي    102
4-6-2-1- شخصيت مرتكب    102
4-6-2-2- فعل مرتكب    102
4-6-3- ركن معنوي    103
4-6-4- مجازات اغفال بيماران    103
4-7- خودداري از كمك به مصدومين    104
4-7-1- ركن قانوني    104
4-7-2- ركن مادي    105
4-7-2-1- قرار داشتن اشخاص در معرض خطر جاني    106
4-7-2-2- استمداد مصدوم و يا وجود ضرورت كمك    107
4-7-2-3- عدم توجه به خطر نسبت به كمك كننده و ديگران    107
4-7-3- ركن معنوي    108
4-7-4- مجازات خودداري از كمك به مصدومين    108
4-8- نقد و بررسی مواد قانونی    109
4-8-1- تحليل مواد 319، 320 و 321 قانون مجازات اسلامي 1375110 
4-8-2- نقد قانون مجازات اسلامي 1375    111
4-8-3- مبناي تقصير در قانون جديد مجازات اسلامي113
4-8-4-شرط برائت از ضمان114
4-8-4-1- مفهوم و مستند قانوني شرط114
4-8-4-2- اخذ برائت از ضمان و تقصير پزشك116

فصل پنجم: نتيجه گيري
نتيجه گيري:    119
پیشنهادات120
منابع و مآخذ:    121